SGK İL MÜDÜRÜ UYARDI: SİGORTASIZ İŞÇİ DAHA MALİYETLİ VE RİSKLİ!

Kayıt dışı istihdamın Türkiye’nin en önemli sorunları arasında olduğuna dikkat çeken Tekirdağ SGK İl Müdürü Dalan, sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere yüksek tutarlarda idari para cezası uygulandığını söyledi. Devletin sigortalı işçi çalıştıran işverene teşvik verdiğini sözlerine ekleyen Dalan, “Sigortasız işçi çalıştırmak, sigortalı işçi çalıştırmaktan çok daha maliyetli ve risklidir” uyarısında bulundu. 

Tekirdağ Sosyal Güvenlik İl Müdürü Fatma Derya Alan 2023 yılı Rehberlik ve Bilgilendirme Faaliyetleri Kapsamında açıklamada bulundu.

Kayıt dışı istihdamın Türkiye’nin en önemli sorunları arasında olduğuna dikkat çeken Dalan, “Kayıt dışı istihdama neden olan birçok etkenden bir tanesi çalışanların ve işverenlerin sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini yeterince bilmemeleri ve sosyal güvenliğin önemi konusunda yeterli bilince sahip olmamalarıdır” dedi.

Güvenlik Kurumu olarak, rehberlik anlayışını esas alan bir yöntem ile kayıtlı istihdamı teşvik etmeye ve sigortalı çalışmanın sigortalı ve işverene sağladığı faydaları anlatmaya çalıştıklarını ifade eden Dalan,  “2023 yılı Rehberlik ve Bilgilendirme Faaliyetleri kapsamında ilimizde iş yerleri ve sivil toplum kuruluşları ile toplantılar ve yüz yüze görüşmeler yapılarak işverenlere ve çalışanlara sosyal güvenliğin önemi, kayıt dışı istihdamın olumsuz sonuçları, sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri, uygulanmakta olan sigorta prim teşvikleri ve yapılandırma konularına ilişkin bilgilerin verdik” diye konuştu.

‘HEM İŞVERENE HEM DE KAMUYA CİDDİ ZARAR’

Dalan şöyle devam etti: “Ülkemizin en önemli sorunlarından biri olan Kayıt dışı istihdam, çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesidir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıtdışı istihdam olarak değerlendirilmektedir. Kayıtdışı çalışma hem çalışana hem işverene hem de kamuya ciddi zararları mevcut olan bir sorundur. Şöyle ki;

Sigortalı çalışan kişi ve aile bireyleri sağlık hizmetlerinden yararlanabilirler. Sigortalı çalışanlara iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hali nedenleriyle çalışamadığı sürelerde maaşının işveren tarafından ödenmeyen kısmını karşılamak üzere geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Sigortalı çalışanlara iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle kısmen veya tamamen çalışamaz duruma gelmesi halinde sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. Sigortalının aile bireylerine, sigortalı iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmesi halinde ölüm geliri bağlanır. Sigortalı herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma geldiğinde malullük aylığı bağlanır. Sigortalı, belli bir yaşa geldiğinde yine prim şartlarını da sağlıyorsa kendisine yaşlılık aylığı bağlanır. Sigortalı öldüğünde eş ve çocukları ile anne ve babasına ölüm aylığı bağlanır. Cenaze yardımı ve emzirme ödeneği ödenir. Ancak kayıt dışı çalışanlar bu haklardan yararlanamazlar.”

‘SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRMAK DAHA MALİYETLİ VE RİSKLİ’

Kayıt dışı tespit edildiğinde yapılacak işlemlerle ile ilgili de bilgi veren Dalan, “İşverenler açısından; sigortasız işçi çalıştırdığı tespit edilen işverenlere ise yapılacak denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanır. Bunun sonucunda işyerinin kapanma riski de vardır. Kayıt dışı işçi çalıştırdığı tespit edilen işverene uygulanacak idari para cezaları işverenden işverene ve belgeye göre çeşitlilik gösterir. Örneğin bir yıl bir işçiyi kayıt dışı çalıştırıldığının denetim sonucu anlaşılması halinde idari yaptırımı 14 asgari ücrete kadar para cezasıdır. Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilir. Bu işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur. Yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı ağır idari ve adli yükümlülükler doğar. Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar. Vergi avantajı sağlayan indirim ve gider yazma gibi avantajlardan yararlanma hakkı yoktur. İşyerinde çalışanların verimliliği ve motivasyonu azalır. Ölçek ekonomilerden yararlanılamadığından büyüyemezler, marka oluşturma ve pazarda yer edinme şansları azalır. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanamazlar. Sigortasız işçi çalıştırmak, sigortalı işçi çalıştırmaktan çok daha maliyetli ve risklidir” ifadelerini kullandı.

‘DEVLET SİGORTA TEŞVİKLERİ VERİYOR’

Devletin sigortalı işçi çalıştıran işverenlere teşvik verdiğini hatırlatan Dalan, “Ülkemizde istihdamın ve üretimin arttırılması, kayıt dışı istihdamın engellenmesi, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, engelli istihdamının artırılması, genç ve kadınların işgücüne katılımının artırılması gibi amaçlarla işverenlerin ödemeleri gereken sigorta primlerinin belirli oranda ve sürede Devletçe karşılanması için sigorta teşvikleri verilmektedir” dedi. Bu teşviklerden yararlanabilmeleri için işverenlerin sigortasız işçi çalıştırmamak, SGK’ya verilmesi gereken bildirgeleri zamanında vermek, primlerini düzenli ve zamanında ödemek, sahte sigortalı bildiriminde bulunmamak gibi temel yükümlülükleri yerine getirmeleri gerektiğini dile getiren Dalan şöyle devam etti: “ Bunun yanında her bir teşvik uygulaması için farklı bazı özel şartlar da söz konusudur. Devlet, teşvikin türüne göre sigorta primi işveren hissesi veya sigortalı hissesi ile birlikte işveren hissesinin tamamına kadarını karşılayarak işverenlerin maliyetleri önemli ölçüde düşürmelerini sağlamaktadır. Kurumumuzda şu anda aktif 16 tane sigorta prim teşviki bulunmaktadır. İşverenler için teşviklerden faydalanamamak büyük bir kayıp olur.”

‘SAHTE SİGORTALILIK VE SAHTE İŞYERİ TCK’YA GÖRE SUÇ’

Sahte sigortalılık ve sahte işyeri sorunlarına dikkat çeken Dalan,  “Şöyle ki; Bir işyerinde fiilen çalışmadığı halde sigortalı olarak bildirilen kişiler “sahte sigortalı”, gerçekte herhangi bir şekilde mal veya hizmet üretilmemekle birlikte, bazı kişileri sigortalı olarak göstermek için kurulmuş paravan İşyerleri “sahte işyeri” olarak değerlendirilmektedir. Bu şekilde yapılan bildirimlerde, yapılan bildirimlerin sahte olduğu tespit edilen kişilerin hizmetleri iptal edilmekte, adlarına yatan primler iade edilmemekte ve SGK tarafından bu sigortalılar için yapılan sağlık harcamaları, ödenekler, gelirler ve aylıklar gibi harcamalar faiziyle birlikte geri alınmaktadır. İşyerinde fiilen çalışmayan kişilerin SGK’ya sigortalı olarak bildirilmesi evrakta sahtecilik olarak değerlendirildiğinden TCK’ya göre suç sayılmaktadır. Bu durumda ilgili işveren, muhasebeci ve sigortalılar hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulmaktadır. Sahte işyeri de TCK’ya göre suç sayıldığından aynı uygulama sahte işyerinin tespiti halinde de söz konusudur.

‘ANAYASAL BİR HAK VE ZORUNLULUKTUR’

Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmak veya sigortasız çalışmayı istemek gibi bir hakları söz konusu değildir. Bu şekilde çalışmayı isteyen kişilerin sigortasız çalıştırıldığının tespiti halinde işverenlere yönelik yaptırmalar uygulanmakta, işverenler kendilerince kötü niyetli olmamalarına rağmen mağdur olabilmektedir. Özellikle emekli aylığı alan, dul veya yetim aylığı alan, sosyal yardım alan veya bakmakla yükümlü konumunda olan bazı kişilerin sigortasız çalışma konusunda daha istekli oldukları bilinmektedir. Bu kimselerin sigortasız çalışma konusundaki talepleri karşısında işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirme bilinciyle ve tespiti halinde mağduriyet yaşamama amacıyla gereken dikkati göstermeleri gerekmektedir” diye konuştu.

Çalışanların sigortalı bildirilip bildirilmediğini veya hangi kazanç seviyesinden bildirim yapıldığını kısa sürede öğrenebileceği yollar ise şu şekilde:

✓ PTT’den alınan e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sorgulama yapılabilir,

✓ 7 gün 24 saat “ALO 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi i aranabilir,

✓ Telefonun kısa mesaj bölümüne P boşluk T.C. Kimlik Numarası boşluk Aile Sıra Numarası yazılarak 5502’ye bütün operatörlerden kısa mesaj gönderilebilir,

✓ Yine il ve ilçelerde bulunan tüm Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü veya Sosyal Güvenlik         Merkezine başvurarak sigortalı çalıştırılıp çalıştırılmadığı ve hangi kazanç seviyesinden bildirildiği kısa sürede öğrenilebilir.

Çalışanlar sigortasız çalıştırıldıklarını ya da ücretlerinin veya çalışma sürelerinin eksik bildirildiğini düşündüklerinde, ihbar ve şikayetlerini Sosyal Güvenlik Kurumu’na şu yollarla iletebilir:

✓ Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi “ALO 170” i 7 gün 24 saat arayabilir.

✓ En yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne veya Sosyal Güvenlik Merkezine şikâyetleri iletebilir.

✓ Her türlü istek, şikâyet, ihbar, görüş ve öneriler CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden de yapabilir./ELÇİN YILDIRAL