TRAKYA VE AYÇİÇEĞİ

AYÇİÇEĞİ NEDİR?

Ayçiçeği (Helianthus annuus), papatyagiller (Asteraceae) familyasından çekirdekleri ve yağı için yetiştirilen sarı çiçekli bir tarım bitkisidir. Ayçiçeği dünyada ve Türkiye’de en önemli yağ bitkilerinden biridir. Marmara Bölgesi’nde daha çok yetiştirilir. Trakya Bölgesi’nde yoğunluk gösterir. Ayçiçeğinin üstündeki çekirdekler fabrikalarda işlenerek satılır. Ayçiçeği dünyada ve Türkiye’de en önemli yağ bitkilerinden biri olup, Türkiye’de genelde yağlıkolarak yetiştirilir. Yağlık olarak ekiminin % 70’inden fazlası Trakya ve Marmara bölgesindedir.

Ayçiçek Yağ Fabrikalarının Çoğunluğu Trakya’dadır

Türkiye’de bitkisel yağ sanayinin en önemli ürünlerinden biri ayçiçek yağıdır. Ülkemizde ayçiçeği tarımı daha çok Trakya Bölgesi’nde yapıldığından, geleneksel olarak ayçiçeği ham yağı üreten tesisler eskiden beri bu bölgede yoğunlaşmıştır. Sayısal olarak bakıldığında, Trakya Bölgesi’nde yer alan ham yağ üretim tesislerinin büyük bir çoğunluğu en son sistem teknolojiyi kullanmaktadır. Ülkemizde kullanılan ayçiçek yağlarının tamamına yakını Trakya’daki ayçiçek yağı fabrikalarında üretilmektedir.

Ayçiçek Yağı, Palmiye Yağından Çok Daha Sağlıklıdır

Türkiye’de palmiye yağı margarin, şekerleme, çikolata, bisküvi, kek, dondurma, hazır çorbalar, bebek mamaları gibi birçok hazır gıdanın üretiminde kullanılmaktadır. Ucuz olması ve uzun raf ömrü sağlaması nedeniyle tercih edilmektedir. Ucuz olduğu için her üründe kullanılan palmiye yağının kanserojen madde içerdiği öteden beri bilinmekte idi.

Nitekim geçtiğimiz yıllarda medyada haber olan İtalya’daki Nutella kavanozlarının Palmiye yağı içerdiği ve kanser tehlikesi barındırdığın gerekçesi ile raflardan indirilmesi ayçiçek yağının ne denli sağlıklı bir bitkisel yağ olduğunun önemi bir kere daha ortaya çıkarmış oldu.

Kek, bisküvi, çikolata gibi yiyeceklerin yanında dondurulmuş olarak satılan mantıda ve patateste bile palmiye yağı kullanılıyor. Bunların dışında şampuan, cilt losyonu ve sabun gibi bakım ürünlerinde de kullanılan palm yağı kanserojen olduğu birçok araştırmalarda ortaya konmuş durumda. Batı Afrika kökenli olan bu yağ, en çok üretilen ülkeler ise Malezya ve Endonezya… Bir tür palmiyeden elde edilen palm yağı, dayanıklılığı ve ucuzluğu nedeniyle ticari olarak çokça tercih edildiğinden, paketli ürünlerin çoğunda karşımıza çıkıyor.

Ayçiçek Yağı Nasıl Üretilir?

Ham ayçiçeği yağı alınarak rafine edilmektedir. Bu yağlarda hem fiziksel hem de kimyasal iki türlü rafinasyon işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemler sırasıyla degumming, nötralizasyon, dewaxing ve vinterizasyon, ağartma, deodorizasyon’dur.

Yağda bulunan renk veren pigmentlerin, kalan fosfolipidlerin, oksidasyon ürünlerinin, iz metallerin ve sabun kalıntılarının adsorbonla uzaklaştırılması aşamasına ağartma denmektedir. Bu işlem 90-120 derecede 1,5-2 saat gibi bir sürede yapılır. Deodorizasyon aşamasında da yağa koku, aroma, tat, renk ve asitlik veren maddelerin uzaklaştırılması gerçekleştirilmektedir. Bu aşama, 220-240 derecede 1-8 mm Hg basınçta vakum altında yapılan bir işlemdir. İşlem sonunda yağ filtrelerden geçirilir ve silolarda depolanır.