DOST İKAZLAR

Osmanlı İmparatorluğunu gitmekte olduğu hazin akıbetten kurtarmak için isabetli teşhislere dayanan dost ikazlarda yapılmıştır.

Sayıca az da olsa bir milleti kendi aydın çoğunluğundan daha iyi anlayabilmiş. Bu teşhisleri kısaca belirtmekte fayda vardır. Bu dinlenmeyen dost seslerden birincisi daha  Tanzimat ın ilk yıllarında Avusturya Başbakanı prens Metternich den gelmişti. O günlerdeki politikası icabı Osmanlı devletini desteklemek isteyen bu ileri görüşlü siyaset adamı Tanzimat ricaline şöyle sesleniyor..

Osmanlı devleti günden güne zayıflamaktadır. Saklamaya lüzum yoktur ki çöküş sebeplerinin başında Avrupalılaşma zihniyeti gelir. İlk temelleri üçüncü selim tarafından atılan bu zihniyet derin cehaleti ve had sız payanda sız hayalperestliği yüzünden padişah zamanın da ikinci Mahmut terviç ve teşvik edildi. Babi aliye şu şekilde hareket etmesini tavsiye ederiz.

Hükümetinizi varlığınızın temeli olan dini kanunlarınıza saygı ve uygunluk esasi üzerine kurunuz. Padişahla Müslüman tab asi arasındaki en esaslı bağ dindir.

Zamanın icaplarına uygun hareket ediniz. Ve yeni ortaya çıkan ihtiyaçları gözden uzak tutmayınız. Bütün idarenizi düzene koyunuz ve ıslah ediniz. Lakin yaşama tarzınıza hiç uymayan müesseseleri almak için eski idareleri yıkmayınız. Aksi takdirde Padişahın ne yaptıklarının nede onların yerine koyduklarının kıymetini bilmediğine hükmolunur.

Avrupa medeniyetinden  sizin kanun ve nizamlarınıza uymayan kanunları almayınız. Çünkü batı kanunları hükümetinizin temelini teşkil eden kanunların dayandığı usul ve kaidelere asla benzemeyen esaslar üzerine kurulmuştur. Batı kanunlarının temelinde Hıristiyanlık vardır. Sizler Türk kalınız. Lakin Türk kalabilmek için de şeriata sım sıkı sarılınız. Diğer dinlere karşı şeriatı size gösterdiği kolaylıklar dan yaralanarak  müsamahakar olunuz. Hıristiyan tebaanızı bütünüyle himayenız altına alınız. Ve onların sıkıntılı hallere maruz bırakılmasına engel olunuz. Din işlerine müdahale etmeyiniz. Verilen imtiyazlara riayet ediniz. Vaatlerinizi yerine getiriniz..