GÖKTÜRKLER KÜRŞADIN İHTİLALİ

Esir Türkler kitleler halinde Çin içlerine yerleştirilmişlerdi. Maksat milli benliklerini kaybettirmek ve onları Çin toplumu bünyesinde eritmekti. Fakat Türkler devletlerini yeniden kurmak gayesi ile teşebbüste bulunmaktan geri kalmadılar. Bunların en kanlısı ve şanlısı onuncu gök Türk hakanı çulu k kağanının oğlu kür şadın kırk arkadaşı ile birlikte 639 yılında Çin sarayını basmasıdır. İhtilal planına göre Çin imparatoru Lİ ŞİHMİN kaçırılacak sora esir Türk prenslerinin iadelerini ve işkal altındaki Türk topraklarının tahliyesi karşılığında serbest bırakılacaktı. Kür şad ve arkadaşları kılık değiştirerek gece dışarıda dolaştığı öğrenilen imparatoru bir gece baskını ile geçirmek ve sonra hızla Çin baş şehrinden uzaklaşmak düşüncesinde idiler.
Ancak büyük bir şanssızlık eseri olarak baskının yapılacağı gece hava bozmuş imparator saraydan çıkmamıştı. Kahramanlarımız ise harekatı tehir etmeyi son derece mahzurlu buluyorlardı. Çünkü ortalıkta atan casuslar işin farkına varabilirler. Bu durum esaret altındaki binlerce türkün öldürülmesine yol aça bilirdi.
Kür şad arkadaşlarına danışarak kararını verdi. Sarayı basıp imparatoru kaçırmayı deneyeceklerdi. Kırk Türk kahramanı gece karanlığında hücuma geçtiler. Oklarıyla ve kılıçlarıyla yüzlerce muhafızı öldürdüler. Ne var ki sarayda alarm verilmiş ortalık Çin askerleriyle dolmuştu. Böylece içeriye girmek imkanı kalmamıştı. Kür şadın emri üzerine Türk cengaverleri has ahıra hücum ettiler. Seyisleri öldürüp atlara bindiler ve dolu dizgin uçup gittiler.
Kür şad ihtilali netice vermemişti fakat müthiş yankılar uyandırmıştı. Çinliler asimilasyon siyasetinin faydasız olduğunu böylece kavrayınca Çinlileşsin diye memleketin her tarafına yerleştirdikleri Türkleri çıkardılar.
DEVLETİN YENİDEN KURULUŞU.
Doğu ve batı Gök Türkleri ihtilal komitelerinin art arda giriştikleri sekiz isyan hareketi kanlı şekilde bastırıldıktan sonra doğu Türk prenslerinden kutluğ sadece 17 Arkadaşı ile 681 Yılında istiklal bayrağını açtı. Yanında bilge TONYUKUK Ve boyla bağa Tarkan gibi meşhur Türk beyleri de bulunmakta idi. 700 Kişi olduklarında devletin kuruluşunu ilan ettiler. Kutluğ İlter iş kağan adıyla tahta çıktı. Bilge TONYUKUK hem baş kumandan hem de baş vezirdi. İlk iş olarak evvelce Gök Türklere tabi olan dokuz oğuz KIRGIZ üç KURIKAN oğuz tatar Ta tabi ve kıtayların üzerine sefer ederek bunları yeniden kendilerine bağladılar. Çin ile de çarpışıp devleti sağlam temeller üzerine oturttular. 693’de ölene kadar İLTERİŞ kağan tam 47 sefer yaptı. Ki bunların yalnız 17 Tanesi Çin’e karşıdır.