MÜTHİŞ BOZGUN VE BİR DEVRİN ÇÖKÜŞÜ

Yedinci ordu kumandanı  Mustafa kemal paşanın sağ ve solundaki dördüncü ve sekizinci ordulara haber vermeden ani bir şekilde ricat etmesiyle ortaya çıkmıştır.

Bu suretle merkezi durumdaki yedinci ordunun ani ve habersiz ricati ile cepheden açılan boşluktan saldıran İngilizler sağ ve soldaki sekizinci ve dördüncü orduları arkadan kuşatarak yetmiş beş bin esir ve üç yüz  Yetmiş beş adet top ele geçirmişlerdi.

Bizzat Mustafa kemal paşa bile az daha esir olacaktı. Emir zabiti yüzbaşı bedri bey şeria nehrinde tesadüfen bir geçit buldu bu suretle hayatlarını kurtara bildiler. Altı yüz kilometrelik ricat hattı üzerinde düşmana yetmiş beş bin esir ve üş yüz yetmiş beş top bırakılmıştı.

Diğer kumandanlar gibi Mustafa kemal paşa da sekiz kişilik mahiyetiyle resmi elbiselerini bile giymeden kendisini şama atmış. Fakat burada da duramamıştır. Bakiye kuvvetlerin kumandasını cemal paşaya terk ederek  Rabaka gelen Mustafa kemal paşa bu vakıayı gazetecilere şöyle anlatmıştır.  Ogece şunu anladım ki bütün kıta at ve cephelerde kumandanlık kalmamıştı. Binaenaleyh mecnunane denecek bir emir verdim. Şamda bıraktığım kuvvetler ismet İsmet beyin Rabak civarındaki kuvvetler ise Ali fuat paşanın emrinde ve kuvvetlerin hepsi şimale doğru hareket etsinler.

Gazetecilere bir askeri emir gibi not ettirilmiş bulunan bu sözlerin manası açıktır. İstikamet kuzey herkes başının çaresine baksın. Filhakika bu emrin hakiki mahiyetinin tefsir ettiğimiz gibi olduğunu Mustafa kemal paşa da teyit ederek..

Bu hareket ameli idi. Yedinci ordunun isminden ve bazı döküntülerinden başka bir şet kalmamıştı. Bu döküntüleri Suriye nin kuzeyinde   Halep te toplamak ve yeni bir karar vermek gerekiyordu demektedir.

Gerçekten alti yüz kilometrelik mesafeyi yani anca yirmi yirmi beş günde kat edilebilecek bir yolu süratle aşıp Halep e gelen Mustafa kemal paşa burada kendi ifadesine göre Ahalinin hücumuna uğramış ve  sokak muharebeleri yapmış kendisine ateş ateş açıldığı bir sırada yanında buluna şoförüne işaretle yavaşlayan otomobile atlamış atlarken de Halep kumandanına emir vermiş.

Halep ve civarındaki kuvvetleri şimale çekin orada harbedeceğiz ..bu emir üzerine yıldırım ordular karargahı Halep ten Fatima ya naklolundu ve yıldırım ordular kumandanlığına Umum cenup orduları kumandanı sıfatıyla Mustafa kemal paşa cephe kumandanı tayin edildi. Fakat bu unvan da onun Halep civarında yeni bir müdafaa hattı teşkil ederek düşmanı durdurmaya çalışmasını temin edemedi. Karargahını iki yüz kilometre daha geride olan Adana ya çekti.

Bu son derece suratlı bozgun Mondros mütarekesi imzalanarak durdurulmasa idi her halde düşman orduları Anadolu yu çiğneyerek İstanbul a dayanacaktı. Alman yazar Bischaff Ankara adlı eserinde bu durumu  şöyle açıklar.

30. ekim 1918.deİmparatorluğun yıkılması manasına gelen Mondros Mütarekesi imzalanmazsa idi Halepin üzerine sirayet etmiş olan bozgun İstanbul un kapılarına kadar devam edecekti..