Şeyh Edebali’nin asırlar öncesinden günümüze mesajı

Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucusu Osman Bey’in kayınbabası Şeyh Edebali’nin, “Ey Oğul” diye başlayan, uyarı ve nasihatları asırlar sonra bile önemini kaybetmeyip, insan ilişkileri konusunda ne kadar çok dikkatli olmamız gerektiği konusunda yolumuzu aydınlatıyor.

“Cahil ile dost olma; İlim bilmez, irfan bilmez, söz bilmez; üzülürsün” demiş, Edebali, doğru söylemiş.

Akıl versen aklını beğenmez, yol göstersen yolundan gitmez, üstüne üstlük bir de senin üstüne çıkmaya çalışır böyleleri.

“Saygısızla dost olma; Usul bilmez, adap bilmez, sınır bilmez; üzülürsün” diye eklemiş.

Saygısız biriyle hiçbir ortam paylaşılmaz, hiçbir tartışmaya girilmez, yüreğini tüketir insanın.

“Aç gözlü ile dost olma; İkram bilmez, kural bilmez, doymak bilmez; üzülürsün” sözünün değerini ise, böyle insanlarla aynı masaya oturmak zorunda kalanlar çok daha iyi bilir.

Mesela ben böyle durumları çok yaşadım. Yanımda oturanın davranışından duyduğum utançla, masanın altına giresim geldi bazen.

“Görgüsüzle dost olma; Yol bilmez, yordam bilmez, kural bilmez; üzülürsün” diyen Edebali, burada yontulmamış, ehlileşmemiş olanları kastemiş olabilir.

“Kibirliyle dost olma; Hal bilmez, ahval bilmez, gönül bilmez; üzülürsün” diyerek de, halden anlamayanların nasıl bencil bir yaşam sürdüklerini, ne açın, ne de zayıfın halinden anladıklarını anlatmış, bana göre.

“Ukalayla dost olma; Çok konuşur, boş konuşur, kem konuşur; üzülürsün” sözüne katılmamak mümkün mü?

İçi boş tenekelerin ne kadar çok konuşsa da işe yarar bir kelime söylemediğini bilmeyen mi var?

“Namertle dost olma: Mertlik bilmez, yürek bilmez, dost bilmez; üzülürsün” demiş bir de Edebali.

Çıkar için her koşulda ve her yerde iki büklüm olanların, nokta kadar menfaat için virgül gibi eğilenlerin yaşadığı bu dünyada mertlik kim, dostluk kim?

Bunları yüzyıllar öncesinden görmüş, yaşamış ve uyarmış Şeyh Edebali. Bir de bugünleri yaşasaydı acaba, neler eklerdi sözlerine? Belki de bazılarımız gibi “insanlık ölmüş, uğraşmaya gerek yok” der, geçer giderdi.